📘 آنچه هر کاربر حرفه‌ای، مدیر IT و سازمان باید درباره مجوزهای قانونی مایکروسافت بداند
لایسنس نرم‌افزار، ستون قانونی استفاده از فناوری در سطح سازمانی است. در جهان مایکروسافت، لایسنس ویندوز و ویندوز سرور نه‌تنها دسترسی به ویژگی‌ها و خدمات پیشرفته را فراهم می‌کند، بلکه امنیت، پایداری، پشتیبانی رسمی و انطباق با الزامات قانونی را نیز تضمین می‌کند.
با توجه به پیچیدگی مدل‌های لایسنس و نسخه‌های مختلف این سیستم‌عامل‌ها، شناخت دقیق مفاهیم و پاسخ به سؤالات رایج در این حوزه برای مدیران فناوری اطلاعات، کارشناسان خرید سازمانی و حتی کاربران حرفه‌ای کاملاً ضروری است.
🧩 بخش اول: انواع لایسنس ویندوز و تفاوت‌های آن‌ها
1. تفاوت بین لایسنس OEM، Retail و Volume در ویندوز چیست؟
| نوع لایسنس | ویژگی‌ها | مناسب برای | قابلیت انتقال |
|---|---|---|---|
| OEM | نصب‌شده روی سخت‌افزار توسط کارخانه | فروشندگان سخت‌افزار و مونتاژکاران | ❌ (قفل به مادربورد) |
| Retail (FPP) | خریداری توسط کاربر نهایی از فروشگاه | کاربران خانگی و حرفه‌ای | ✅ (قابل انتقال به سیستم جدید) |
| Volume Licensing | قرارداد سازمانی برای چند دستگاه | شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، نهادها | ✅ (بسته به نوع قرارداد) |
نکته مهم: OEM در BIOS ثبت می‌شود، Retail با حساب مایکروسافت شما مرتبط می‌شود، و Volume از طریق مدیریت مرکزی (KMS، MAK، یا ADBA) فعال می‌شود.
2. تفاوت نسخه‌های لایسنس ویندوز اورجینال (Home، Pro، Enterprise، LTSC) چیست؟
- Home: نسخه پایه، فاقد ویژگی‌های مدیریتی مانند Group Policy، Remote Desktop، و BitLocker
- Pro: مناسب کسب‌وکارهای کوچک، شامل امکانات مدیریتی پایه
- Enterprise: پیشرفته‌ترین نسخه با ویژگی‌های امنیتی و مدیریتی حرفه‌ای
- LTSC (Long-Term Servicing Channel): بدون تغییرات ظاهری، با پشتیبانی بلندمدت برای سازمان‌های صنعتی، درمانی، نظامی
🔐 بخش دوم: نکات کلیدی درباره لایسنس ویندوز سرور
3. تفاوت نسخه‌های ویندوز سرور 2019، 2022 و 2025 چیست؟
Windows Server 2019
- نسخه‌ای پایدار با پشتیبانی گسترده
- مناسب محیط‌های سنتی و داخلی
- پشتیبانی از Hyper-V، AD، DNS، DHCP
Windows Server 2022
- امنیت پیش‌فرض قوی‌تر
- رمزنگاری SMB over QUIC و TLS 1.3
- بهینه برای سناریوهای ترکیبی (On-premise + Azure)
Windows Server 2025
- پشتیبانی از Hotpatching
- تمرکز بر Automation، مدیریت مدرن و عملکرد بهتر در محیط‌های مجازی
- هماهنگی عمیق با Windows Admin Center و Azure Arc
4. تفاوت نسخه‌های Standard و Datacenter در ویندوز سرور چیست؟
| ویژگی | Standard | Datacenter |
| مجازی‌سازی | حداکثر ۲ VM | نامحدود |
| Storage Replica | فقط یک Volume | نامحدود |
| Shielded VM | ❌ | ✅ |
| Software-defined Networking | ❌ | ✅ |
5. CAL چیست و چرا برای ویندوز سرور به آن نیاز داریم؟
CAL (Client Access License) مجوز دسترسی کاربران یا دستگاه‌ها به سرور است.
- User CAL برای هر کاربر منحصر به فرد
- Device CAL برای هر دستگاه ثابت
برای هر کاربر یا دستگاهی که به خدمات سرور (مانند فایل، چاپگر، SQL، AD و…) متصل می‌شود، نیاز به CAL وجود دارد.
🔄 بخش سوم: فعال‌سازی، استعلام، و اعتبارسنجی لایسنس‌ها
6. KMS و MAK چه تفاوتی دارند؟
| ویژگی | KMS | MAK |
| نوع فعال‌سازی | داخلی با سرور سازمانی | یک‌باره با سرور مایکروسافت |
| مدت اعتبار | ۱۸۰ روز، تمدید خودکار | دائمی پس از فعال‌سازی |
| مناسب برای | سازمان‌های بزرگ | سازمان‌های متوسط یا بدون زیرساخت KMS |
7. آیا می‌توان لایسنس ویندوز را از سیستمی به سیستم دیگر منتقل کرد؟
بله، اما فقط در صورت خرید نسخه Retail یا Volume (با شرایط خاص).
- OEM: ❌ قابل انتقال نیست
- Retail: ✅ قابل انتقال است، با تماس با مایکروسافت در صورت لزوم
- Volume: ✅ در چارچوب قرارداد سازمانی مدیریت می‌شود
8. از کجا مطمئن شویم که لایسنس ما قانونی است؟
- بررسی فعال‌سازی در Settings > Activation
- استفاده از فرمان
slmgr.vbs /dliوslmgr.vbs /xprدر خط فرمان - دریافت تأییدیه قانونی از فروشنده معتبر
- تطابق شماره سریال با حساب کاربری مایکروسافت (در نسخه‌های Retail)
🚫 بخش چهارم: خطرات نسخه‌های کرک‌شده
9. چرا استفاده از نسخه کرک‌شده خطرناک است؟
- عدم دریافت وصله‌های امنیتی
- در معرض بدافزار، باج‌افزار و سرقت اطلاعات
- قطع دسترسی به Windows Update و Microsoft Store
- مسدود شدن دسترسی به سرویس‌های آنلاین مایکروسافت
- نقض قوانین کپی‌رایت بین‌المللی
- افت عملکرد سیستم، تداخل نرم‌افزاری، و اختلال در شبکه سازمانی
🛒 بخش پنجم: راهنمای خرید و انتخاب لایسنس مناسب
10. برای سازمان خود چه لایسنسی باید انتخاب کنیم؟
بسته به عوامل زیر انتخاب می‌شود:
| معیار | تأثیر بر انتخاب |
| تعداد کاربران / دستگاه‌ها | نوع CAL و نسخه سرور |
| محیط استفاده (خانگی / تجاری / دولتی) | نسخه ویندوز (Home/Pro/Enterprise) |
| نیاز به مجازی‌سازی | نسخه سرور (Standard یا Datacenter) |
| بودجه IT | مدل OEM، Retail یا Volume |
| نیاز به سازگاری با نرم‌افزارهای خاص | نسخه دقیق ویندوز یا LTSC |
11. از کجا لایسنس معتبر تهیه کنیم؟
فقط از فروشندگان رسمی و معتبر که نماینده یا شریک تجاری مایکروسافت هستند، مانند:
- وب‌سایت‌های تخصصی فروش مانند مایکروسافت ایران
- نمایندگان رسمی فروش مایکروسافت در خارج از کشور
شناخت دقیق ساختار لایسنس‌ها در اکوسیستم مایکروسافت، یکی از مهم‌ترین دانش‌های پایه برای تصمیم‌گیران فناوری در شرکت‌هاست. انتخاب نادرست یا استفاده از نسخه‌های غیراصل، سازمان را در معرض تهدیدهای امنیتی، حقوقی، و عملکردی قرار می‌دهد. در مقابل، تهیه نسخه‌های اورجینال ویندوز و ویندوز سرور از منابع معتبر، سازمان را در مسیر بهره‌وری، ایمنی و رشد پایدار قرار می‌دهد.