مقدمه
دوران بارداری یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی یک زن است؛ تغذیه در این دوره نه تنها ب ر سلامت مادر مؤثر است، بلکه بر رشد جنین و سلامت بلندمدت او نیز تأثیر دارد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در این زمینه، خطر ابتلا به دیابت بارداری یا Gestational Diabetes Mellitus (GDM) است؛ وضعیتی که اگر کنترل نشود، می‌تواند عوارضی جدی برای مادر و کودک به دنبال داشته باشد.
بخش عمده‌ای از این خطر به سبک زندگی و رژیم غذایی مرتبط است و تازه‌ترین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف انواع غذای سرخ‌شده، به ویژه گوشت سرخ‌شده مانند مرغ، می‌تواند یکی از عوامل مؤثر باشد. در ادامه، ابتدا شواهد علمی در مورد مرغ سرخ‌شده و دیابت بارداری را بررسی می‌کنیم، سپس به معایب گسترده‌تر مصرف محصولات حیوانی می‌پردازیم و در نهایت، جایگزین‌های پیشنهادی و مزایای آن‌ها را مطرح می‌کنیم.
مرغ سرخ‑شده و افزایش خطر دیابت بارداری
شواهد علمی
مطالعه‌ای بزرگ و پیشرو در ایالات متحده نشان داده است که مصرف غذای سرخ‌شده قبل از بارداری با افزایش خطر دیابت بارداری همراه است. در این مطالعه که بر بیش از 21,000 بارداری انجام شد، زنانی که غذاهای سرخ‌شده را «۷ بار یا بیشتر در هفته» مصرف می‌کردند، نسبت به کسانی که کمتر از یک‌بار در هفته سرخ شده می‌خوردند، حدود ۲٫۱۸ برابر دارای خطر بیشتر برای ابتلا به دیابت بارداری بودند. PubMed+2PMC+2
در یک مطالعه دیگر نیز مصرف «مرغ سرخ‌شده» بیش از ۱ بار در ماه با افزایش قابل‌توجهی در خطر دیابت بارداری مرتبط بود؛ نسبت خطر (RR) در کسانی که بیش از یک خدمت مرغ سرخ‌شده در ماه مصرف کرده بودند، ۱٫۸۱ بود. Providence+2PMC+2
این یافته‌ها حاکی از آن است که مصرف مرغ سرخ‌شده می‌تواند به عنوان یکی از عوامل پیشگوی ابتلا به دیابت بارداری مطرح شود.
چرا؟ مکانیسم‌های احتمالی
چندین فرضیه در علم تغذیه مطرح شده است که می‌تواند توضیح دهد چرا غذاهای سرخ‌شده — و به‌ویژه مرغ سرخ‌شده — ممکن است خطر دیابت بارداری را افزایش دهند:
- تولید ترکیبات زیان‌آور هنگام سرخ کردن: وقتی غذاها را در روغن سرخ می‌کنیم، به‌ویژه اگر روغن چندین بار مورد استفاده قرار گیرد یا دمای بسیار بالا داشته باشد، ترکیباتی به نام «پیش‌رسیده‌های گلیکاسیون پیشرفته» (Advanced Glycation End Products — AGEs) تشکیل می‌شوند که مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهند. MDedge+1
- افزایش چربی اشباع و چربی‌های ترانس : مرغ سرخ‌شده معمولاً چربی اشباع و ترانس بیشتری دارد که می‌تواند متابولیسم گلوکز را مختل کند و باعث شود سلول‌های بتا در پانکراس یا پاسخ انسولینی ضعیف‌تر شوند. endocrinologyadvisor.com+1
- افزایش وزن و چاقی بارداری: مصرف مکرر غذای سرخ‌شده با افزایش وزن بیشتر در بارداری مرتبط است و چون وزن اضافی یکی از عوامل خطر دیابت بارداری است، این می‌تواند یکی از مسیرها باشد. PubMed
- التهاب مزمن: سرخ کردن غذاها باعث استرس اکسیداتیو و التهاب می‌شود و این دو عامل مهم در مسیر مقاومت به انسولین هستند. PMC
نکات مهم برای خانم‌های باردار
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، توجه به نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
- بهتر است مصرف مرغ سرخ‌شده (و دیگر غذاهای سرخ‌شده) را محدود کنید و آن را به‌عنوان خوردنی تفننی و نه منظم در نظر بگیرید.
- توجه داشته باشید که حتی مرغ سرخ‌شده خانگی ممکن است چربی زیاد، نان‌پوش (بِرِدِر) و روغن داغ داشته باشد؛ بنابراین گزینه‌های سالم‌تر را انتخاب کنید.
- در کنار غذا، فعالیت بدنی منظم، وزن سالم قبل از بارداری و کنترل دیگر عوامل خطر نیز اهمیت دارد.
- اگر قبلاً مصرف مرغ سرخ‌شده زیاد داشته‌اید، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه‌تان مشورت کنید تا رژیم غذایی متناسب با شما تدوین شود.
معایب و مضرات مصرف گسترده محصولات حیوانی
مصرف محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ، لبنیات پرچرب، در مقادیر زیاد و به‌ویژه با روش پخت ناسالم، می‌تواند با مجموعه‌ای از خطرات همراه باشد:
۱. ارتباط با دیابت بارداری و دیابت نوع ۲
مطالعات نشان داده‌اند که الگوهای غذایی غربی با مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده، چربی حیوانی و فست‌فودها، با افزایش خطر دیابت بارداری مرتبط هستند. برای مثال، یک بررسی سیستماتیک نشان داده است که مصرف گوشت حیوانی با نسبت خطر pooled RR حدود ۱٫۳۵ با دیابت بارداری همراه بوده است. PubMed+1
همچنین، سازمان ملی بهداشت آمریکا (NIH) گزارش داده است که میزان بالای چربی حیوانی و کلسترول در رژیم غذایی مادران، مستقل از دیگر عوامل خطر، با افزایش خطر دیابت بارداری همراه است. NICHD
۲. چربی اشباع، کلسترول و بیماری‌های قلبی
گوشتهای حیوانی، به‌ویژه گوشت قرمز، اغلب دارای چربی اشباع و کلسترول بالا هستند. مصرف این نوع چربی‌ها ممکن است ریسک بیماری قلبی – عروقی ، فشار خون بالا و افزایش التهاب را بالا ببرد. برخی شواهد نیز گوشتهای فرآوری‌شده را با دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی مرتبط کرده‌اند. EatingWell
۳. ایجاد التهاب و استرس اکسیداتیو
پروتئین حیوانی، به‌ویژه از گوشتهای فراوری‌شده، ممکن است همراه با ترکیباتی باشد که التهاب را افزایش می‌دهند و باعث اختلال در متابولیسم گلوکز و انسولین می‌شوند.
۴. اثرات محیطی و اخلاقی
اگرچه این جنبه مستقیماً مربوط به سلامت بارداری نیست، اما مصرف محصولات حیوانی می‌تواند تأثیرات زیست‌محیطی (از جمله انتشار گازهای گلخانه‌ای) داشته باشد و ممکن است نگرانی‌های اخلاقی برای برخی افراد ایجاد کند که به سلامت ذهنی و روانی مادر نیز مرتبط است.
۵. مشکلات متابولیکی پیوسته
مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده نه فقط در دوران بارداری بلکه در بلندمدت نیز با خطر افزایش سرطان، بیماری‌های کلیوی، مشکلات ریوی و اختلالات متابولیکی مرتبط است. بنابراین، کاهش مصرف این نوع محصولات می‌تواند یک انتخاب پیشگیرانه باشد.
جایگزین‌های سالم‌تر و مزایای آن‌ها
خوشبختانه، گزینه‌های بسیاری وجود دارد که می‌توانند جایگزین مصرف مرغ سرخ‌شده و دیگر محصولات حیوانی شوند و در عین حال سلامت مادر و جنین را ارتقا دهند.
جایگزین‌های پیشنهادی
- ماهی سالم (مثل سالمون، قزل‌آلا، ماهی آزاد): حاوی امگا-۳ بالا، پروتئین خوب و چربی‌های سالم.
- حبوباتی مانند عدس، نخود، لوبیا سیاه : منابع بسیار خوب پروتئین گیاهی، فیبر و مواد معدنی.
- توفو، تمپه، محصولات سویا: گزینه‌های گیاهی با پروتئین کامل، مناسب برای کاهش مصرف گوشت.
- مرغ یا بوقلمون بدون پوست، گریل شده یا پخته: اگر می‌خواهید مرغ بخورید، روش سالم‌تر را انتخاب کنید.
- لبنیات کم‌چرب یا ماست یونانی: پروتئین خوب همراه با کلسیم و ویتامین D، ولی باید مصرف آن متعادل باشد.
- مغزها و دانه‌ها (مثل بادام، گردو، دانه کتان): منبع چربی‌های سالم، پروتئین، فیبر، و میکرو‌مغذی‌ها.
مزایای این جایگزین‌ها
- کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری و دیابت نوع ۲: الگوهای غذایی غنی از گیاهان (سبزی، میوه، حبوبات، مغزها) با کاهش این خطر مرتبط است. Nutrition Evidence Systematic Review
- کاهش التهاب و مقاومت به انسولین: چربی‌های اشباع کمتر و مواد غذایی کمتر فرآوری‌شده یعنی بدن آرام‌تر، التهاب کمتر.
- بهبود وزن و کنترل آن در بارداری: فیبر زیاد و چربی‌های سالم‌تر به کنترل گرسنگی، افزایش مناسب وزن و کاهش وزن اضافی کمک می‌کنند.
- تأمین بهتر میکرو‌مغذی‌ها: آهن، فولیک‌اسید، فیبر، امگا‑۳ و سایر ویتامین‌ها و عناصر معدنی مهم در رژیم گیاهی سالم‌تر ممکن است بهتر تأمین شود.
- حمایت از سلامت بلندمدت مادر و کودک: انتخاب‌های غذایی خوب در بارداری نه تنها برای کودک درونی است، بلکه پایه‌ای برای سلامت آینده او و مادر فراهم می‌کند.
راهکارهای عملی
- به‌جای مرغ سرخ‌شده، مرغ گریل‌شده یا کبابی را با سبزیجات سرو کنید.
- از روش‌های پخت سالم مثل بخارپز، آب‌پز، یا تفت کم‌روغن استفاده کنید.
- سبزیجات، حبوبات و مغزها را در هر وعده بگنجانید؛ مثلاً سالاد عدس و گردو.
- ماهی سالم را دو بار در هفته در برنامه بگنجانید (اگر منع پزشکی ندارید).
- از غذاهای فرآوری‌شده و سرخ‌شده آماده پرهیز کنید و در رستوران‌ها مراقب روش پخت باشید.
- هنگام بارداری با متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید تا رژیم مناسب شما را تنظیم کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله دیدیم که مصرف مرغ سرخ‌شده، به‌ویژه در دوران قبل یا شروع بارداری، می‌تواند با افزایش خطر دیابت بارداری همراه باشد. این موضوع با مکانیسم‌هایی چون تولید ترکیبات زیان‌آور در فرایند سرخ کردن، افزایش چربی اشباع و التهاب، و افزایش وزن توضیح داده می‌شود. علاوه بر آن، مشاهده کردیم که مصرف محصولات حیوانی با چالش‌های بیشتری روبه‌روست—از افزایش خطر دیابت و بیماری‌های قلبی تا مشکلات محیطی و اخلاقی. خوشبختانه، جایگزین‌های سالمی مانند ماهی، حبوبات، مغزها و سبزیجات موجود هستند که نه تنها خطرات را کاهش می‌دهند بلکه مزایای بسیاری برای سلامت شما و جنین فراهم می‌کنند.
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، اکنون زمان مناسبی است تا به انتخاب‌های تغذیه‌ای خود بیشتر توجه کنید، مصرف مواد غذایی سرخ‌شده را محدود کنید، و به سمت گزینه‌های غذایی سالم‌تر حرکت کنید. سلامت شما و کودکتان لایق بهترین‌هاست.
منابع
Pre‑pregnancy fried food consumption and the risk of gestational diabetes mellitus: a prospective cohort study (مطالعه‌ای بر روی بیش از 21 000 بارداری)
- Bao W و همکاران. ۲۰۱۴. در مجله Diabetologia.
- لینک: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25303998/
-
- این مطالعه نشان داد که مصرف زیاد غذاهای سرخ‌شده (از جمله مرغ سرخ‌شده) پیش از بارداری با افزایش معنی‌دار خطر ابتلا به دیابت بارداری همراه بوده است.
- Maternal intake of fried foods and risk of gestational diabetes mellitus (مطالعه‌ای دیگر بر روی مصرف غذاهای سرخ‌شده در اوایل بارداری)
- Osorio‑Yáñez C و همکاران. ۲۰۱۷. مجله Annals of Epidemiology.
- لینک: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5578760/
- این مقاله نشان می‌دهد که مصرف مرغ سرخ‌شده و ماهی سرخ‌شده ارتباطی مثبت با خطر دیابت بارداری داشته است.
- Food habits in pregnancy and its association with gestational diabetes mellitus: results from a prospective cohort study in public hospitals of urban India
- مطالعه‌ای در هند که ارتباط مصرف گوشت قرمز و سایر عادات غذایی با دیابت بارداری را بررسی کرده است.
- لینک: https://bmcnutr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40795-020-00388-x
- BioMed Central
- این منبع تأکید می‌کند که عادات غذایی، از جمله مصرف زیاد گوشت و سرخ‌شده‌ها، می‌توانند نقش داشته باشند.
برای مطالعه بیشتر
https://cruelty.farm/
https://cruelty.farm/for-animals/
https://cruelty.farm/for-environment/
https://cruelty.farm/for-humans/
https://cruelty.farm/take-action-now/
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://huf.ac/
https://www.instagram.com/mehravamag/